Last onder dwangsom

Voorwaardelijke plicht

Een dwangsom is de sanctie waarbij de overtreder per tijdseenheid, per overtreding of ineens een geldbedrag verbeurt indien of zolang de overtreding voortduurt. Met het opleggen van een last onder dwangsom wordt, naast de plicht zich conform de voorschriften te gedragen, een voorwaardelijke plicht toegevoegd: het betalen van een bedrag wanneer de dwangsom wordt verbeurd. De procedure bestaat uit een redelijk groot aantal stappen.

Preventief karakter

Het bestuursorgaan heeft bij het bepalen van de dwangsom en het maximum van de te verbeuren bedrag een ruime mate van beleidsvrijheid. De hoogte moet afgestemd zijn op de ernst van de overtreding en tot doel hebben de overtreding tegen te gaan of te voorkomen. Als richtsnoer kunnen de volgende hoogtes van de dwangsom en begunstigingstermijn dienen:

Hoogte dwangsom

De hoogte van een dwangsom afhankelijk is van:

• de (geschatte) kosten die de overtreder moet maken om de overtreding op te heffen of met andere woorden de dwangsom moet hoger zijn dan het (geschatte) financiële voordeel;
• de dwangsom moet voldoende dwang tot gevolg hebben om de overtreding op te heffen c.q. te beëindigen;
• voorkoming van herhaling, beperking van schade en herstel in de oorspronkelijke toestand;
• het wegnemen van ongerechtvaardigd voordeel dat de overtreder heeft genoten;
• de bevestiging van normen gesteld in het belang van het milieu, ruimtelijke ordening, natuur en landschap of de volksgezondheid; de geloofwaardigheid van de (normerende) overheid; de mogelijkheid tot overheidscontrole (meetvoorschriften c.a.); eerlijke concurrentieverhoudingen en rechtsgelijkheid.
• de financiële draagkracht van de overtreder.

Voor de bepaling van de hoogte van de dwangsom kan tevens gebruik worden gemaakt van een globale kostenraming van de (ver)bouwkosten

Begunstigingstermijn

De begunstigingstermijn kan verlengd of verkort worden. Uitgangspunt is hoeveel tijd nodig is om de overtreding te beëindigen. Daarbij geldt dat deze niet wezenlijk langer mag zijn dan noodzakelijk om de overtreding te kunnen opheffen. Een begunstigingstermijn is niet noodzakelijk indien de overtreder onmiddellijk tot naleving van de voor hem geldende verplichtingen in staat is.

Invordering dwangsom

Na het verlopen van de begunstigingstermijn wordt de beschikking effectief. Als niet is voldaan aan het gestelde in de dwangsombeschikking verbeurt de overtreder rechtens de opgelegde dwangsom. Advies is om het bestuur bij het nemen van het besluit tot het opleggen van bestuursdwang, meteen ook het besluit tot het starten van de invordering van de te verbeuren dwangsommen voor te leggen. Betaling van de dwangsom dient binnen 6 weken nadat de overtreding is geconstateerd plaats te vinden. De bevoegdheid tot invordering van verbeurde bedragen verjaart een jaar na de dag waarop het bedrag is verbeurd.

Meerdere dwangsommen

Mocht de overtreding niet ongedaan zijn gemaakt, of verdere overtreding dan wel herhaling niet kunnen worden voorkomen dan is de prikkel mogelijk onvoldoende geweest en mogelijk de hoogte van de dwangsom te laag gekozen. Er is dan een mogelijkheid na het bereiken van het maximum een nieuwe (hogere) last onder dwangsom op te leggen.

Preventieve dwangsom

Er zijn gemeenten die preventief een dwangsom opleggen aan een bedrijf, zoals een dakdekker, die meermalen monumentale daken heeft vervangen zonder vergunning. In de dwangsombeschikking die voor het hele gemeentelijk grondgebied geldt wordt zo’n bedrijf een last onder dwangsom opgelegd om herhaling te voorkomen. Er is nog geen jurisprudentie bekend over dergelijke gebiedsgerichte dwangsommen bij monumenten.